Jevrejski kulturni centar Arie Livne

Prvi je objekat ovog tipa izgrađen na Balkanu od završetka Drugog svjetskog rata mjesto gdje se obnavlja jevrejski život. Očuvanje kulturne tradicije jevrejskog naroda jeste osnovni zadatak, ali je cilj osnivača Jevrejskog kulturnog centra da postane mjesto okupljanja intelektualne elite, umjetnika iz regiona i šire bez obzira na njihovu nacionalnu i vjersku pripadnost.

U sklopu Jevrejskog kulturnog centra, izgrađena ja i sinagoga, koja je ponijela ime po majci Arija Livnea, Iloni Vajs, koja je tokom Drugog svjetskog rata nastradala u logoru Auschwitz. Sinagoga koja se nalazi u Jevrejskom kulturnom centru “Arie Livne”, prvi je vjerski objekat izgradjen nakon sedam decenija, u kom će Jevreji moći da se posvete molitvi, proučavanju svetih spisa, a objekat je otvoren i za...

Prvi je objekat ovog tipa izgrađen na Balkanu od završetka Drugog svjetskog rata mjesto gdje se obnavlja jevrejski život. Očuvanje kulturne tradicije jevrejskog naroda jeste osnovni zadatak, ali je cilj osnivača Jevrejskog kulturnog centra da postane mjesto okupljanja intelektualne elite, umjetnika iz regiona i šire bez obzira na njihovu nacionalnu i vjersku pripadnost.

U sklopu Jevrejskog kulturnog centra, izgrađena ja i sinagoga, koja je ponijela ime po majci Arija Livnea, Iloni Vajs, koja je tokom Drugog svjetskog rata nastradala u logoru Auschwitz. Sinagoga koja se nalazi u Jevrejskom kulturnom centru “Arie Livne”, prvi je vjerski objekat izgradjen nakon sedam decenija, u kom će Jevreji moći da se posvete molitvi, proučavanju svetih spisa, a objekat je otvoren i za posjetioce. Ovo je jedna od dvije sinagoge na teritoriji Republike Srpske, druga se nalazi u gradu Doboju.

Prije Drugog svjetskog rata na teritoriji grada Banja Luka su postojale četiri sinagoge, tri sefardske i jedna aškenaska. Sefardi su svoju prvu sinagogu drvene konstrukcije podigli 1870. godine. Nalazila se na lijevoj obali rijeke Crkvene, na mjestu današnje gradske tržnice. Osam godina kasnije, spaljena je do temelja od strane Austrougara.

Izgradnju druge sefardske sinagoge lično je vodio prvi rabin sefardske opštine, rabin Jozef Nahmijas. Ona je izgrađena krajem 1880. godine u Jukićevoj ulici u samom centru grada. U sastavu sinagoge nalazio se i meldar, niža jevrejska škola, a preko puta jevrejska opština i stan za rabina. Aškenazi su u periodu između 1900. i 1902. godine podigli svoju sinagogu koja je bila izuzetne ljepote. Bila je izgrađena na Carskom drumu, današnja ulica Mladena Stojanovića, gdje se nalazi zgrada Crvenog krsta. Služila je do Drugog svjetskog rata, kada je i srušena.

Godine 1934. podnjeta je molba za izdavanje dozvole za izgradnju nove zgrade jevrejske opštine, u Jukićevoj ulici, jer je postojeća bila predviđena za rušenje. Sinagoga se počela ubrzano graditi 1936. godine na istom mjestu gdje se nalazio stari hram jer se broj članova sefardske jevrejske opštine stalno povećavao i stara sinagoga je bila premala. Ovo je bio najznačajniji hram u Banjaluci koji je krajem 1936. godine, osveštao vrhovni nadrabin Kraljevine Jugoslavije, Isak Alkalaj, zajedno sa banjalučkim rabinima Konom i Atijasom i bihaćkim rabinom. U sklopu sinagoge napravljen je jevrejski kulturni dom, što je činilo jedinstvenu arhitektonsku sredinu. Ovaj sefardski kulturni centar sa sinagogom postao je mjesto okupljanja ne samo sefarda nego i aškenaza, koji su u njemu prepoznali svoju nadu u bolje sutra. Jevrejski kulturni centar imao je, osim učionice za nižu jevrejsku školu, čitaonicu sa bibliotekom, vijećnicu, prijemni salon, veliku svečanu dvoranu, više kancelarija i stan za rabina.

U savezničkom bombardovanju Banjaluke, u maju 1944. godine, porušena je sinagoga, a djelimično je ostao sačuvan kulturni dom. Poslije rata ostao je samo kostur zgrade.